Inhoudsopgave
Doel
Het op eenduidige wijze uitvoering geven aan het verzorgen van een tracheostoma en tracheacanule (met cuff)
Toepassing
Verpleegafdelingen binnen het Albert Schweitzer ziekenhuis.
Enkele afdelingen in het ziekenhuis worden specifiek geschoold voor het verzorgen van canules met cuff: afdelingen A2, D1, C3 en C1.
Bevoegdheden
Tracheotomie en tracheacanule (met cuff) verzorgen | 1 | 2 | 3 | 4 |
opdracht verstrekken | x | x | | |
Informatie verstrekken rondom de handeling | x | x | x | x |
Verzorging | | x | x | x |
nazorg handeling | | x | x | x |
Verklaring bevoegdhedenmatrix: (kan uitgebreid worden met specifieke doelgroepen)
1 = medisch specialist / arts assistent
2 = verpleegkundig specialist
3 = verpleegkundige
4 = Leerling-verpleegkundige
Deze handeling is een voorbehouden handeling in het kader van de wet BIG
De leerling verpleegkundige of stagiaire mag deze handeling verrichten zie document: Verpleegtechnische vaardigheden in het ASz voor leerling-verpleegkundigen, inclusief risicovolle en voorbehouden handelingen - Richtlijn
Indicaties en achtergrondinformatie
(Zie hiervoor ook de Learningspace: Tracheacanule verzorgen en verwijderen) .
Tracheotomie
Een tracheotomie is een operatie waarbij een opening in de voorzijde van de luchtpijp (trachea) wordt gemaakt. Dit gebeurt via een kleine incisie in de huid in het midden van de hals, vlak boven het borstbeen. Door deze opening wordt een buisje (canule) in de luchtpijp geplaatst. Deze opening heet een tomie.
Indicaties
Er zijn meerdere redenen waarom een tracheotomie noodzakelijk is. De ademhaling kan belemmerd zijn ten gevolge van:
- Zwelling van de luchtweg na bestraling
- Zwelling van de luchtweg na een operatie of een ongeluk
- Tumorgroei in en om het strottenhoofd, de mond en/of in de keelholte
- Onvoldoende functioneren van de stembanden
- Bij langdurige beademing
In de meeste gevallen zal een tracheotomie tijdelijk zijn. Zodra de oorzaak is verholpen kan de tracheotomie worden opgeheven. Soms is dit niet mogelijk en blijft de tomie langer bestaan.
Canules
Een canule is een kunststof of metalen buisje, die via een opening in de hals rechtstreeks in de luchtpijp (= trachea) geplaatst wordt. Door dit buisje vindt na de operatie de ademhaling plaats. De canule bestaat uit een binnen- en een buitencanule. De buitencanule blijft in de luchtpijp. De binnencanule kan worden verwijderd om schoon te maken.
- Standaard canule: de buiten- en binnencanule zijn glad, de lucht kan door de canule en ook langs de canule via de stembanden (door de mond of neus), zie voorbeeld 1.
- Canule met cuff: Deze cuff is een kleine ballon, die gevuld is met lucht. De cuff zit aan het onderste gedeelte van de buitencanule. De cuff kan worden opgeblazen, zodat speeksel en/of wondvocht op dit ballonnetje kan blijven liggen. Een canule met cuff kan worden gebruikt wanneer iemand zich verslikt of wanneer iemand een fistel heeft. Als de cuff is opgeblazen kan het sputum (en soms bloed) niet in de luchtpijp zakken en blijft dit op deze cuff liggen, zie voorbeeld 2.
- Bij de patiënt moet altijd een reservesetje liggen voor een onverwachte onbedoelde decanulatie.
Hulpmiddelen
- Kunstneus: wanneer patiënt ademt via de canule is de bevochtiging en verwarming van de lucht niet
optimaal.
De bevochtiging kun je gedeeltelijk opvangen door het plaatsen van een kunstneus. Belangrijk is om de kunstneus regelmatig (minimaal 1x per dag) te vervangen. Bij patiënten die veel sputum (slijm) hebben, meerdere malen per dag vervangen.
- Spreekklep: deze kan geplaatst
worden op de canule (cuff moet ten
allen tijde leeg zijn als spreekklep
geplaatst wordt!). Wanneer
spreekklep geplaatst wordt, gaat
de lucht naar binnen via de
spreekklep (de canule) en de lucht gaat eruit langs de canule en langs
de stembanden zodat patiënt kan praten (de spreekklep laat wel lucht
naar binnen, maar niet naar buiten). Je kunt ook zuurstof aansluiten op de spreekklep, dan gebruik je het kapje rechts op het bovenstaande plaatje en sluit je een zuurstofslang aan. Wanneer je geen zuurstof geeft, gebruik je het linkse kapje.
Werkwijze
Het verzorgen van de tracheacanule dient 3x per dag uitgevoerd te worden ter voorkoming van:
- Ontstekingen
- Huidirritaties
- Obstructie tracheacanule.
Voorbereiding:
- Licht de patiënt in.
Verzamel de volgende benodigdheden:
- Uitzuigmateriaal (voor meer informatie over uitzuigen zie protocol ‘Uitzuigen, mond/keelholte’.
- Reinigingsborsteltje en/of nieuwe disposables binnencanule (afhankelijk van het type canule).
- Reserve binnencanule.
- Celstofmatje.
- Metalline compres 6 x 7 cm.
- Gazen 5 x 5 cm.
- Bekkentje.
- Tracheostoma fixatiebandje.
- Kunstneus.
- Draag handschoenen en mondkapje met schort en zo nodig beschermbril.
Uitvoering:
- Licht de patiënt in.
- Leg de patiënt in rugligging en leg een celstofmatje op de borst.
- Desinfecteer de handen.
- Verwijder kunstneus
- Voer zo nodig bronchiaal toilet uit (zuigen in de canule mag de verpleegkundige zelf doen, bij diep uitzuigen de arts of IC/CC/SEH-verpleegkundige in consult vragen), zie ook protocol uitzuigen mond- en keelholte.
- Verwijder de binnencanule.
- Het schoonmaken van de binnencanule is afhankelijk van het type:
○ Alle types binnencanules mogen worden afgespoeld onder heet stromend water.
○ Harde binnencanules mogen extra schoongemaakt worden met een reinigingsborsteltje.
○ Zachte binnencanules (disposables) niet schoonmaken met reinigingsborsteltje, zonodig nieuwe binnencanule (minimaal 1x per week).
○ Zachte verlengde binnencanules (komt weinig voor op de gewone verpleegafdeling): deze mogen helemaal niet gereinigd worden, dagelijks om 10:00uur nieuwe binnencanule
- Plaats de binnencanule weer terug.
- Verwijder het Metalline compres.
- Maak de wondranden schoon met gaasjes en water (zonder zeep of alcohol!!).
- Inspecteer de wond op infectieverschijnselen.
- Maak zo nodig ook de bovenkant van de buitencanule schoon met gaasje met water. (Buitencanule inlaten tijdens schoonmaken!)
- Breng 1x dd om 10:00uur een nieuw Metalline compres aan.
- Breng 1x dd om 10:00uur een schoon fixatiebandje (2 vingers ruimte tussen fixatiebandje en huid) aan.
Cuff opblazen of leegmaken
- Controleer (minimaal) 1xdd om 10:00uur tijdens verzorging
de cuffdruk van de patiënt met cuffdrukmeter (druk moet
rond de 30 cmH2O zijn). Met de cuffdrukmeter kun je
zonodig lucht bijblazen (ballon) waardoor de cuffdruk zal
stijgen of lucht verwijderen (rode knop achter klok)
waardoor de druk zal dalen. Als de cuffdruk rond de 30
cmH2O is, hoor je als het goed is geen luchtlekkage langs
de cuff richting mond of neus.
- Als je in opdracht van de arts de cuff moet leeghalen, is het
belangrijk dat je eerst het slijm en sputum wegzuigt uit mond en keelholte (boven de cuff), zodat patiënt niet aspireert tijdens het leeghalen van de cuff.
- Wanneer cuff leeg is en patiënt hoest aanzienlijk meer sputum op dan met opgeblazen cuff, is er waarschijnlijk sprake van aspiratie van slijm/drinken uit mond/keelholte.
- Wanneer de arts afspreekt een aantal keer daags de spreekklep te proberen dan is het belangrijk dat de cuff leeg is wanneer je de spreekklep opdoet.
Soms komt er een patiënt in het ziekenhuis (vaak vanuit bijv. een verpleeghuis) met een canule met cuff en cuffmanager (zie plaatje). Je kunt de cuffmanager dan verwijderen en de cuffdruk handhaven zoals hierboven vermeld. Bewaar de cuffmanager en geef deze weer mee als patiënt met ontslag gaat.
(afbeelding van Tracoe, MC Europe)
Rapportage
Rapporteer de belangrijke gegevens in het dossier van de patiënt:
- Dikte/kleur sputum
- Hoeveelheid sputum
- Ophoesten: krachtig genoeg?
- Hoesten met volle of lege cuff
- Praten met spreekklep
- Cuffdruk.
Complicaties
- Huidirritatie rondom stoma: gebruik alleen water met schoonmaken en zonodig wat vaseline of zinkvaseline. Geen zalfjes met parfum of iets dergelijks. Bij hardnekkige irritatie arts consulteren, evt. allergie voor materiaal.
- Verstopping v.d. canule door slijm/ bloed met als gevolg benauwdheid, verstikking enz. Consulteer arts en/of IC/CC verpleegkundige.
- Ritmestoornissen: stop met uitzuigen of tracheacanulezorg en consulteer een arts.
- Braken/aspiratie: zorg voor een voldoende opgeblazen cuff en consulteer een arts.
- Dislocatie tracheacanule: consulteer een arts, bel zonodig 112. Wanneer patiënt langdurig een canule heeft, is het over het algemeen makkelijk om de canule terug te plaatsen. Controleer ademhaling en saturatie.
Bijzonderheden
Het verzorgen van patiënten met gecuffte tracheacanule is een complexe en risicovolle situatie. Onvolledige zorg of onvoldoende kennis van gecuffte canules kan leiden tot levensbedreigende situaties.
Bijbehorende documenten en learningsspace
Literatuur
- LUMC: Tracheotomie en Tracheacanule, verzorging
- V&VN: Tracheostoma, verzorgen tracheacanule en tracheostoma
- Werkgroep infectie preventies: Verzorging van de luchtwegen
- Brink G.T.W.J. van den, et al. Leerboek intensive care verpleegkunde, deel 2, uitgeverij Elsevier/De Tijdstroom, Maarssen, vierde druk 2003
Comments